سید محمدمهدی خوانساری (۱۲۵۱-۱۳۲۴ق)، از علمای امامیه در قرن سیزده و چهارده قمری و فرزند سید محمد باقر خوانساری بود. با شاگردی نزد پدر، میرزا محمد هاشم و ملا حسینعلی تویسرکانی به درجۀ اجتهاد رسید و مدت‌ها مرجع تقلید جمعی از شیعیان در اصفهان بود.
خوانساری سرانجام در اصفهان درگذشت و در تخت فولاد به خاک سپرده شد. از وی رساله‌ای در احکام نماز و آثار دیگری به یادگار مانده است.
ولادت و درگذشت
محمدمهدی خوانساری در ۱۲۵۱ق در اصفهان به دنیا آمد.[۱] او فرزند بزرگ سید محمدباقر خوانساری، مشهور به صاحب روضات[۲] و مجری وصیت‌نامه وی بود.[۳]
خوانساری در ۱۳۲۴ق درگذشت و در تخت فولاد کنار پدرش به خاک سپرده شد.[۴]
تحصیلات و جایگاه علمی
محمدمهدی تحصیلاتش را در اصفهان نزد پدر و عموی خویش میرزا هاشم خوانساری صاحب مبانی الاصول، و ملاحسینعلی تویسرکانی به پایان رساند تا به درجه اجتهاد رسید، و مدت‌ها مرجع تقلید جمعی از شیعیان در اصفهان بود.[۵]
او از حیث مقام و موقعیت اجتماعی، در مرتبه‌ای پایین‌تر از برادر کوچکترش میرزا محمد مسیح (د ۱۳۲۵) قرار داشته است، ولی مظفر الدین شاه در نامه‌ای خطاب به وی، او را در مرگ پدرش تسلیت و دلداری داده است.[۶]
استادان
سید محمدباقر خوانساری
میرزا هاشم خوانساری
ملا حسینعلی تویسرکانی
آثار
دلیل المصَلّین
رساله‌ای عملیه: این رساله به زبان فارسی و در موضوع نماز نگاشته شد و در سال ۱۳۱۴ در اصفهان چاپ سنگی شد.[۷]
فرائض یومیه: این اثر ترجمه فارسی اَلفیه شهید اول است[۸] و در سال ۱۳۱۳ش در تهران به تحقیق محمدعلی مرعشی چاپ سنگی شد و نام آن را «هزار مسأله» نیز ذکر کرده‌اند.[۹]
مُکَمِّل البَقِیة من احسن العطیة: در تکمیل شرح الفیه پدرش نوشته شد.[۱۰]
شرح بر تبصره علامه حلی
تعلیقه بر اللمعة الدمشقیة
شرح بر النفلیه شهید اول[۱۱]
جستار های وابسته
خاندان خوانساری
پانویس
حبیب آبادی، مکارم الآثار، ج۳، ص۸۲۰؛ مهدوی، ص۱۸۰.
حبیب آبادی، مکارم الآثار، ج۳، ص۸۲۰.
برای وصیت نامه، نک: روضاتی، ص۸۴-۸۸
گزی برخواری، رجال اصفهان، ص۹۸.
مشار، ج۶، ستون۳۷۵
برای متن این نامه، اسنادی از خاندان روضاتیان، ص۴۷
مشار، ج۶، ستون۳۷۵
آقا بزرگ طهرانی، ج۱۶، ۱۵۱
آقا برزگ، الذریعه، ج۲۵، ص۲۱۹; مشار، ج۶، ستون۳۷۶
آقا بزرگ، الذریعه، ج۲۲، ص۱۸۱
مهدوی، ص۱۸۰
منابع
این مقاله از «دانشنامه جهان اسلام»، ج۱۶، ص۳۸۹، با ویرایش گرفته شده است.
آقا بزرگ طهرانی، محمد محسن، طبقات اعلام الشیعه، الکرام البرره، قسم ۱-۲، مشهد، ۱۴۰۴ق.
اسنادی از خاندان روضاتیان، به کوشش رسول جعفریان، قم، انصاریان، ۱۳۸۲ش.
حبیب آبادی، محمدعلی، مکارم الآثار، ج۳، اصفهان، ۱۳۵۱ش.
محمدعلی روضاتی، زندگانی حضرت آیت الله چهارسوقی، حاوی شرح حال بیش از یکصد نفر از رجال قرون اخیره، اصفهان، ۱۳۳۲ش.
عبدالکریم بن مهدی گزی برخواری، رجال اصفهان یا تذکرة القبور، چاپ مصلح الدین مهدوی، بی‌جا، بی‌نا، ۱۳۲۸ش.
خانبابا مشار، مولفین کتب چاپی فارسی و عربی، دانشمندان و بزرگان اصفهان، اصفهان، ۱۳۴۸ش.
